Czym jest zaburzenie borderline
BPD (borderline personality disorder), to zaburzenie osobowosci z pogranicza. I jak każde inne zaburzenie osobowości, charakteryzuje się zwykle stałym wzorcem zachowań i doświadczania emocji. Polega na niestabilności związków międzyludzkich, zmienności w zakresie postrzegania samego siebie (mówimy wtedy o zaburzeniach tożsamości), zmienności w zakresie reakcji emocjonalnych, a także znacznej impulsywności.
Ten wzorzec rozpoczyna się zwykle u młodych dorosłych i występuje w różnych warunkach, w minimum trzech obszarach życia (czyli jeśli objawy są widoczne tylko w jednym obszarze na przykład w relacji z matką a inne relacje będą w porządku, to nie będziemy raczej stawiać rozpoznania zaburzenia osobowości, a na problem trzeba będzie spjrzeć szerzej i szukać innej przyczyny). Warto pamiętać, że widząc u innych pewne cechy osobowości, nie zawsze musi być to zaburzenie a niekiedy rys osobowościowy. Zatem można mieć rys zaburzenia borderline, czyli wykazywać pewne cechy, ale nie spełniać pełnych kryteriów zaburzenia, które nie będą w znaczący sposób utrudniały życia.
Jak zdiagnozować borderline?
By zdiagnozować borderline, należy według DSM V ( Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), rozpoznać co najmniej 5 z poniższych kryteriów: (a psychoterapeuta opiera swoją opinię o wywiad z pacjentem, który można uzupełnić Kwestionariuszem do badania zaburzeń osobowości SCID- 5).
- Desperacki wysiłek wkładany w unikanie wyobrażonego odrzucenia przez innych (odrzucenie często jest nadinterpretacją jednostki).
- Niestabilne i burzliwie przebiegające związki międzyludzkie, które charakteryzują się wahaniami między skrajnymi stanami: od idealizacji do dewaluacji (pozbawiania wartości) partnera/partnerki.
- Zakłócenie poczucia własnej toższamości: wyraźny i trwale niestabilny obraz samego siebie lub własnego „ja”.
- Impulsywność, okazywana w co najmniej dwóch obszarach, stwarzająca potencjalne zagrożenie (np. wydatki, seks, nadużywanie substancji, objadanie się, lekkomyślna jazda).
- Nawracające zachowania, gesty lub grożby samobójcze albo samookaleczenia
- Niestabilność reakcji emocjonalnych spowodowana zmiennością nastroju w zależności od warunków (np. nasilone epizody dysforii, drażliwość lub lęk, utrzymujące się do kilku godzin, rzadko dłużej niż kilka dni).
- Przewlekłe poczucie pustki.
- Niedostosowane zachowania, poczucie gniewu, i trudności w panowaniu nad nim (częste wybuchy złości, utrzymujące się poczucie gniewu, powtarzający się udział w bójkach).
- Związane z czynnikami stresowmi, przemijające wyobrażenia paranoidalne lub bardzo nasilone objawy dysocjacyjne.
Warto w tym miejscu wspomnieć o teorii biospołecznej, na której opiera się swtorzona przez Marshę Linehan, psychoterapia dialektyczno-behawioralna (DBT), dedykowana właśnie osobom cierpiącym na borderline. W dużym skrócie, według założeń teorii, osobowość z pogranicza jest dysfunkcją systemu regulacji emocji, co wynika z czynników biologiczncyh połączonych z pewnymi dysfunkcjami środowiska. Osoby z borderline urodziły się jako bardziej wrażliwe na bodźce emocjonalne, a także z przyczyn biologicznych trudniej im jest kontrlować impulsywne zachowania. Jeśli dodamy do tego unieważniające środowisko, a szczególnym rodzajem unieważnienia jest przemoc czy zaniedbanie, i połączymy to z trudnymi, często traumatycznymi wydarzeniami na osi życia, to mamy prosty przepis na rozwinięcie tego zaburzenia.
Na czym polega psychoterapia osób z BPD?
Praca z osobą, która ma zaburzenie osobowości to zawsze kilkuletni i złożony proces. Nasza osobowość kształtuje się latami pod wpływem wielu doświadczeń, już od wczesnego dzieciństwa, dlatego nie da się uelastycznić w tym obszarze w kilka miesięcy. Wspomniałam o tym, że można mieć czasem rys osobowościowy, a nie pełnoobjawowe zaburzenie osobowosći, i wtedy taka praca na pewno potrwa krócej, jednak jest to zależne od wielu czynników jak na przykład zaangażowanie pacjenta, regularność procesu, dobra relacja terapeutyczna czy brak innych, nagłych i kryzysowych problemów, którymi pilniej należy się zająć.
W naszym gabinecie wykorzystujemy szczególnie terapię dialektyczno-behawioralną (DBT), trening mindfulness, Terapię Schematów oraz terapię akcpetacji i zaangażowania (ACT) czy techniki psychodramy. Liczne badania wykazały, że połączenie treningu umiejętności z DBT wraz z narzędziami Terapii Schematów, daje badzo dobre efekty pracy i realnie wpływa na zmniejszenie intensywności objawów.
Psychoterapia DBT w leczeniu borderline
DBT ma na celu pomóc osobom z BPD w radzeniu sobie z silnymi emocjami, redukcji impulsywnego zachowania, rozwijaniu umiejętności radzenia sobie ze stresem oraz poprawie relacji interpersonalnych. Terapia ta skupia się na akceptacji pacjenta oraz równoczesnej zmianie niepożądanych zachowań i myśli. Dzięki praktyce umiejętności w ramach terapii DBT, pacjenci mogą osiągnąć lepszą jakość życia i poprawić swoje funkcjonowanie społeczne oraz emocjonalne.
Terapia dialektyczno-behawioralna opiera się na czterech głównych modułach terapeutycznych, czyli na treningu umiejętności takich jak: uważność, skuteczność interpersonalna, regulacja emocji, przetrwanie kryzysu/akceptacja rzeczywistości. Niekiedy zaleca się, by najpierw podjąć psychoterapię grupową, a później lub równolegle w terapii indywidualnej, można dalej roziwjać nabyte umiejętności.
Psychoterapia schematów w leczeniu borderline
Psychoterapia schematów (ang. Schema Therapy), to podejście terapeutyczne rozwinięte przez Jeffrey’a Younga, które integruje elementy terapii poznawczo-behawioralnej, psychoanalitycznej i Gestalt, teorię przywiązania oraz model relacji z obiektem. Koncentruje się głównie na identyfikacji i zmianie głęboko zakorzenionych przekonań i wzorców zachowań, nazywanych schematami. Schematy to struktury poznawcze, emocjonalne i behawioralne, które kształtują się we wczesnym dzieciństwie i wpływają na sposób, w jaki osoba postrzega świat, siebie i innych ludzi. Schematy mogą być wynikiem negatywnych doświadczeń w przeszłości, w tym traumatycznych wydarzeń, zaniedbań, czy też nieprzychylnych warunków wychowawczych. W Terapii Schematów duży nacisk kładzie się na pracę poznawczą z rozpoznanymi Trybami Schematu, a celem jest wzmacnianie Zdrowego Dorosłego Trybu.
Bardzo ważnym etapem i pierwszą interwencją będzie rozpoznanie i skuteczne uciszenie głosu tzw. Karzącego Rodzica. Terapeuta wchodzi w pewien sposób w rolę rodzica (nazywamy to ograniczonym, powtórnym rodzicielstwem), modelując zdrowe i wspierające komunikaty. To pomaga doświadczyć czegoś innego, korektywnego dla znanego wzorca i pomaga w wypracowaniu nowych, bardziej adaptacyjnych strategii.
Techniki wyobrażeniowej zmiany skryptów oraz psychodramy pomagają wzmocnić poczucie własnej wartości i zmienić ukształtowane w przeszłości, a szkodliwe dziś schematy działania, które w psychoterapii należy zidentyfikować.Techniki pracy na krzesłach pomagają rozpoznać i w ogóle usłyszeć nieadaptacyjne tryby radzenia sobie i doprowadzić do wzmocnienia Zdrowej Dorosłej części, która jawi się jako odpowiedzialny, troskliwy i wspierający opiekun, traktujący potrzeby własne i innych na równi, z jednoczesną troską o interesy obu stron.Takiego właśnie stabilnego i serdecznego opiekuna często zabrakło, kiedy byliśmy dziećmi, co skutecznie zablokowało możliwość rozwinięcia adaptacyjnych zachowań czy naukę regulacji emocji, dlatego tak trudno jest radzić sobie w relacjach, mając borderline. W Terapii Schematów chcemy te braki nadrobić.
Wartość psychoterapii dla osób z BPD polega na tym, że terapia ta oferuje wsparcie w nauce zdrowych umiejętności radzenia sobie z trudnościami emocjonalnymi, uczeniu się zdrowych strategii regulacji emocji i poprawie funkcjonowania społecznego.
Marlena Woszczyk
Współczesna psychoterapia oferuje naprawdę mnóstwo technik i narzędzi do pracy z zaburzeniem osobowości z pogranicza, i można długo o nich pisać (więcej o tym na blogu), a korzystając z zaplecza III fali psychoterapii poznawczo-behawioralnej (wspomniane DBT, TS, ACT), można dosłownie- a nawet trzeba uszyć terapię skrojoną na miarę indywidualnych potrzeb każdego pacjenta.